Bir yılan, kendini ısırdığında zehirlenip ölebilir mi
‘Yılan’ sözcüğünü düşündüğümüz an, çoğu insanın usuna ilk olarak “zehir” kazanç. Çoğumuz zehrin öldürücü olabileceği veya bize hasar verebileceği mevzusunda hemfikiriz. Peki bir yılanın kendi zehrinden etkilenip etkilenmediğini hiç merak ettiniz mi? Yılanlar zehirlerini ağızda üretir. Peki yılan, ürettiği zehri yanlışlıkla yutarsa ne olur? Veya bir yılan kendini soktuktan sonra zehirlenebilir mi? Bu sualleri cevaplamak için evvel yılanların nasıl ve neden zehir ürettiğine değinmemiz gerekiyor. Yılan zehiri, zehirli yılanlarda özel olarak değiştirilmiş tükürük bezlerinde üretilen akışkan bir salgıdır. Zehrin ilk emeli, avı hareketsiz hale getirmek ve yılanların sindirim süreçlerine takviyeci olmaktır.
Yılan zehirinin merkezi bileşeni proteindir. Bu toksik proteinler, yılan zehirinin ete enjekte edilmesinden kaynaklanan hasarlı tesirlerin reel sebebidir. Zehir ayrıca, büyük molekülleri süratli bir biçimde dağılmaya ve yılan sindirimine daha fazla takviyeci olmaya yarayan özel enzimler kapsar. Enzim, yılan avındaki karbonhidratların, proteinlerin, fosfolipidlerin ve nükleotitlerin dağılınmasına takviyeci olur. Yılan zehirinde bulunan ek bir bileşen olan polipeptit zehirli maddeler ise zehrin öldürücü tesirine neden olan elementlerdir. Polipeptit zehirli maddeleri hücre işlevini bozar ve hatta hücre vefatına yol açabilir. Yılan zehirinin muhakkak toksik bileşenleri, genel olarak tüm zehirli yılanlarda bulunurken, muhakkak zehirli maddeler muhakkak yılan cinslerine hastır. Zehir için en yaygın enjeksiyon usulü dişlerin kullanılmasıdır. Dişler, dokuyu delebildikleri ve zehrin açılan yaraya akmasına izin verdikleri için dağıtım mekanizmalarında oldukça tesirlidir. Bununla beraber, tükürme veya zehir atma gibi zehir vermek için değişik uyarlamalar geliştiren başka yılan cinsleri de vardır. Zehir tükürmek veya fırlatmak, avına müteveccih bir atak şeklinden ziyade bir korunma mekanizmasının emeline hizmet eder.
Her yılandaki zehir enjeksiyon mekanizması hemen hemen aynıdır ve dört ana bileşen kapsar. Bunlardan birincisi zehirli bezlerdir. Bu özel bezler öncelikle başta, özellikle boğazın artta bulunur, ilk emelleri zehir imali ve depolanmasıdır. Bir öteki ehemmiyetli bileşen, güçlü ve ikili bir emele hizmet eden, kafada bulunan adalelerdir. Bu adaleler, avı sıkıştırmaya ve delmeye takviyeci olurken, enjekte edilen zehir ölçüsünü tertip etmeye de takviyeci olurlar. Son iki kritik kısım kanallar ve dişlerdir. Kanallar, bezlerden dişlere zehir için bir yol sağlarken; dişler, zehrin içinden aktığı içi boş kanallara sahiptir
Zehir tükürük bezinde bulunduğuna göre, yılan onu yanlışlıkla yutar ve hazmederse ne olur? Zehirli yılanlar, kendi zehirlerini yuttuklarında ve hazmettiklerinde rastgele bir hasar görmez. Zira zehirdeki ilk bileşen proteindir. Protein zehirli maddelerinin güçlü olması için, beden dokusuna veya kan dolaşımına enjekte edilmeleri veya emilmeleri gerekir. Yılan zehirinin yutulması hasarlı değildir, zira bu hasarlı zehirli maddeler mide asidi ve sindirim enzimleri tarafından hasarsız formlarını ufalanırlar. Ancak zehir, bir yılanın başka bir yılanı ısırması neticesinde ya da yılanın kendisini ısırması yoluyla kan dolaşımına girerse, zehrin tesiri kendisini gösterir. Özetle bir yılan, zehri doğrudan kan dolaşımına girecek biçimde kendini ısırarak intihar edebilir. Ancak yılanlar, kendi zehirlerini yuttuklarında rastgele bir hasara uğramazlar.


