Eklem kireçlenmesi hakkında merak edilen her şey

Eklem kireçlenmesinin, günlük yaşamı negatif güzergahta etkilediğini belirten Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanı, Kayropraktist Prof. Dr. Semih Akı, hastalık hakkında bilgi vererek rehabilitasyon usullerini anlattı.

Sebebi bütün olarak öğrenilmiyor

Bayanlarda menopoz sonrasında östrojende eksilme, yaşla birlikte büyüyen bazı negatif etkenler, kıkırdağın daha ivedi eskimesine neden olurken, öteki taraftan kilonun aşırılaşması da eklemlere binen yükü artırıyor. Osteoartrit boyun, bel, kalça, diz, el bileği, ayak bileği ve el parmakları gibi çok rakamda bölgeyi yakalıyor. Görülme sıklığı yaşa, cinsiyete ve ırka göre değişiyor. Misalin, kalça ve diz osteoartriti 65 yaş üstünde daha sık görülüyor. Özellikle 45 yaşın üstünde sıklık çoğalıyor. Diz osteoartriti ise 45 yaş altında erkeklerde daha sık görülüyor.

Osteoartritin ilk düzeyinde kıkırdakta şişme ve ödem alana geliyor. Beden bunlara tepki olarak iyileştirici hücreleri harekete geçiriyor fakat bu hücrelerle beraber kıkırdağı hırpalayıcı bazı maddelerin de salımını yapıyor. Hastalığın son düzeyinde ise kıkırdak iyice eriyerek inceliyor ve eklem aralığı daralıyor. Başlangıç düzeyinden itibaren bu gidişat, hastayı hudutlandırıcı bazı şikayetleri de birliktesi getiriyor. Son aşamada kıkırdak eridiği, inceldiği için eklem aralığında yapışma ve daralmalar yeni kemik parçalarının da oluşmasına neden olarak kasvetleri artırıyor. Bir bireyin bedeninde bir yerde osteoartritin olması, değişik bölgelerde de olabileceği olasılığını kuvvetlendiriyor. Bu, bireyin osteoartrite yatkınlığını gösteren bir gidişat ve oradaki mekanik yapıyı bozduğu için zincir biçiminde dizdeki osteoratrit, kalçayı ve beli de etkiliyor. Eklem aralığı değiştiği için, ağırlık merkezi de değişerek duruş bozukluğu ortaya çıkıyor.

Osteoartritin sebebi bütün olarak öğrenilmiyor ancak yaradılışında pek çok etmen rol alıyor. En başta da genetik etkenler geliyor. Sualin esasında uyuyan kemiksel kıkırdak aşınmasının sebepleri ise eklemlere göre değişiklik gösterebiliyor. Misalin, diz osteoartritinde mekanik aşınmanın sebeplerinden biri fazla kilo. Kilo aşırılığı olan bireyler her hareket ettiklerinde eklemler birbirine daha yakın olduğu için, sürtünme çoğalıyor ve bu da mekanik strese neden oluyor. Böylece kıkırdakta eskime başlıyor.

Bir öteki neden ise yineleyen mikrotravmalar, başka bir deyişle yanlış kullanım. Özellikle sporcularda kollanan bası dönme hareketi veya devamlı çömelme, fazla merdiven inip çıkma gibi dizi gereğinden fazla kullanmalar aşınmaları süratlendiriyor. Hırpalayıcı faktörlere fazla maruz kalındığında osteoartrit 25-30’lu yaşlarda da ortaya çıkabiliyor. Ayrıca, hastalığın seyrinde ve gelişim süratinde; yapılan iş, bedenin kullanım biçimi, günlük yaşam stilinin çok hareketli ya da daha durağan olması gibi pek çok etkenin tesirli olduğunu söyleyebiliriz.

Eklem kireçlenmesi rehabilitasyonu

Rehabilitasyonda en ehemmiyetli nokta, hastanın şikayetlerini muhtemel olduğunca eksiltmektir. Günümüzde hastanın ağrı şikayetleri, ağrısını baskılamaya müteveccih rehabilitasyonlarla, ilaçla ya da fizik rehabilitasyonla giderilebiliyor. Ağrıyla beraber hasta oturup kalkamıyor, günlük etkinliklerini daha yavaş ve güç yapar hale geliyor. Bu sebeple ağrıyı eksiltirken ya da yok ederken, hastanın günlük yaşamını da daha kumpaslı devam ettirebilmesi için özellikle eklem sarihliğini, adale eforunu artırmaya müteveccih egzersiz ve fizik rehabilitasyon programları uygulanması ehemmiyetli. Özellikle eklem sarihliğini gözetmeye müteveccih egzersizler rehabilitasyonun olmazsa olmazı. Eklemlerde kısıtlılık varsa germe egzersizleri, kısıtlılık yoksa da sarihliği gözetmeye müteveccih egzersizler yapılmalı. Osteoartrit ömür boyu süren bir hastalık olduğu için ilaç rehabilitasyonunun uzun müddet kullanılması seçim edilmemeli. Daha ziyade hastanın ağrısının, kısıtlılığının yoğun olduğu yarıyıllarda daha yoğun bir rehabilitasyon uygulamak, onun dışındaki yarıyıllarda ise egzersizle rehabilitasyon etmek daha doğru bir yaklaşım.

Egzersiz, hastalığın ilerlemesini yasaklıyor. Kullanılan fizik rehabilitasyonun, dokuları iyileştirici ve ödem giderici tesiri var. Damar genişlemesi sağlanıp bölgedeki kanlanma çoğalıyor. Böylece bölgeye giden gıda ölçüsünde de çoğalış oluyor. Rehabilitasyondan alınan netice her hastada değişebiliyor. Ağrı sebebiyle adalelerde eforsuzluk varsa adale kuvvetlendirici egzersizler uygulanabiliyor. Zira adale kuvvetlendirici egzersizler sayesinde kemiğe binen yükün ölçüyü eksiltilebiliyor. Öte yandan kimi olaylarda baston, parmak ve bilek için atel, bel için korse dayanağıyla hastanın günlük yaşamını daha konforlu bir biçimde geçirmesi sağlanıyor

Osteoartrit rehabilitasyonunda birinci ve ikinci aşamada eklem içi enjeksiyon rehabilitasyonu de kullanılan usuller arasında yer alıyor. Kalça, omuz, diz osteoartritinde de eklem içi enjeksiyonlar uygulanabiliyor. Ancak enjeksiyon rehabilitasyonu kısa süreli gevşeme emeliyle yapılıyor, uzun yarıyılda bir tesiri yok. Aynı zamanda ileri düzey hastalarda da aktifliği bulunmuyor.

Kilo çoğalışı osteoartrit tehlikesini artırıyor

Çok ilerlemiş olaylarda seçim edilen rehabilitasyon alternatifi, cerrahi operasyonla ekleme takma uygulaması yapılması. Ancak takmaların direnme müddetleri kısıtlı olduğundan, cerrahi işlem muhtemel olan en ileri yaşa ertelenmeli. Böylece hastanın iki kez operasyon olmasının da önüne geçilmiş oluyor.

Kronik bir hastalık olan osteoartritte kilo hakimiyeti, günlük etkinliklerin ve günlük yaşam stilinin tertip edilmesi rehabilitasyonun çok ehemmiyetli bir parçası. Özellikle diz, kalça ve bel bölgesi için kilo hakimiyeti, osteoartrit tehlikesini eksiltmek ve rehabilitasyon zaferini artırmak açısından ehemmiyetli. Misalin, bireyin kilosunda 5 kiloluk bir çoğalış osteoartrit tehlikesini yüzde 36 artırıyor. Aynı oranda bir eksilme ise gelecek 10 sene için tehlikeyi yüzde 50 eksiltiyor. Hastalığın seyri, medikal ilaç rehabilitasyonu, egzersizler ve fizik rehabilitasyon hakkında hastanın eğitilmesi de rehabilitasyon sürecindeki bir başka ehemmiyetli nokta. Günlük yaşamda yapılacak tertip etmeler ile verilen takma ve destekçi makine kullanımı hakkında hastanın kesinlikle bilgilendirilmesi gerekiyor.

Eklem kireçlenmesinden korunmanın yolları

– Kilonuzu eksiltin

– Yineleyen travmalardan uzak durun

– Dikkatli hareket edin ve şuurlu davranın

– Muhtemel olduğunca çömelmeyin, eğilmeyin, ani hareket etmeyin

– Uzun müddet aynı pozisyonda kalmayın

– Kumpaslı egzersiz yapın